Во случајот Ел-Масри против Република Македонија,

Европскиот суд за човекови права (Голем совет), заседавајќи во совет составен од следните судии:

Nicolas Bratza, Претседател,

Françoise Tulkens, Dean Spielmann, Nina Vajić,

Peer Lorenzen, Karel Jungwiert,

Isabelle Berro-Lefèvre, Khanlar Hajiyev,

Luis López Guerra, Ledi Bianku,

Işil Karakaş,

Vincent A. de Gaetano, Julia Laffranque,

Linos-Alexandre Sicilianos, Erik Møse,

Helen Keller, судии,

И Michael O’Boyle, заменик-регистар,

Расправајќи на затворена седница на 16 мај и 24 октомври 2012 година,

Ја донесе следнава пресуда, усвоена на последниот наведен датум:

 

 

ПОСТАПКА

1. Случајот беше покренат со жалба (бр.39630/09) против Република Македонија поднесена до Судот според член 34 од Конвенцијата за заштита на човековите права и основни слободи („Конвенцијата“) од германскиот државјанин, г-дин Кхалед Ел-Масри („жалителот“), на 20 јули 2009 година.
2. Жалителот беше застапуван од г-дин Џ.А.Голдстон, г-дин Д.Павли со канцеларија во Њујорк, и г-дин Ф.Медарски, македонски адвокат. Македонската Влада („Владата“) беше застапувана од нејзиниот агент, г-дин К.Богданов.

 

 

3. Жалителот тврдел дека бил предмет на тајна операција за предавање, имено дека агенти на тужената држава го притвориле, го држеле incommunicado, го испитувале и го малтретирале, и го предале на аеродромот во Скопје на агенти на ЦИА кои го префрлиле со специјален авион на ЦИА, во таен објект за притвор управуван од ЦИА во Авганистан, каде бил малтретиран повеќе од четири месеци. Наводниот страдање траело помеѓу 31 декември 2003 и 29 мај 2004 година, кога жалителот се вратил во Германија.
4. Жалбата првично беше доделена на Петтиот оддел на Судот (Член 52 § 1 од Деловникот на Судот). На 1 февруари 2011 година Судот го смени составот на своите оддели (Член 25 § 1) и овој случај беше доделен на новоформираниот Прв оддел (Член 52 § 1).
5. На 28 септември 2010 година жалбите на жалителот според членовите 3, 5, 8 и 13 од Конвенцијата беа доставени до Владата.
6. Германската Влада, која беше информирана за правото да се вмеша во постапката, според член 36 § 1 од Конвенцијата, не даде индиции дека сака да го направи тоа.
7. Мирјана Лазарова Трајковска, судијата избрана во однос на Република Македонија, се повлече од заседавањето во случајот (Член 28). По тоа, тужената Влада го назначи Пеер Лорензен, судијата избран во однос на Данска, да го завземе нејзиното место (член 26 § 4 од Конвенцијата и Член 29 § 1).
8. На 24 јануари 2011 година Совет на Првиот оддел, составен од следните судии: Нина Вајиќ, Пеер Лорензен, Елизабет Штајнер, Кханлар Хаџијев, Јулиа Ланфранк, Линос-Александре Сицилианос и Ерик Мосе, со асистенција на Сорен Нилсен, регистар на Одделот, ја пренесоа надлежноста на Големиот совет, при што ниту една од странките не вложи приговор за пренесувањето на надлежноста (член 30 од Конвенцијата и Член 72).

 

 

9. Составот на Големиот совет беше утврден според одредбите од член 26 §§ 4 и 5 од Конвенцијата и Член 24.
10. И жалителот и Владата поднесоа писмени опсервации. Покрај тоа, беа добиени коментари на трети страни од Високиот комесар на ОН за човекови права, Interights, Redress, Меѓународната комисија на правници и Амнести Интернешнл, на кои претседателот им дозволи да се вмешаат во писмената постапка (член 36 § 2 од Конвенцијата и Правило 44 § 2).
11. Судот одлучи да не спроведе усно испитување на г-дин Х.К., сведок предложен од жалителот.
12. Расправата се одржа во присуство на јавноста во зградата на Судот за човекови права во Стразбур, на 16 мај 2012 година (Член 59 § 3).
13. Пред Судот се појавија:

(а) за Владата

г-дин К.БОГДАНОВ,                                                            Агент

г-ѓа Д.ЏОНОВА, Министерство за правда

г-ѓа В.СТАНОЈЕВСКА, Министерство за правда, г-ѓа Н.ЈОСИФОВА, Министерство за

внатрешни работи,                                                                       Советници

(б) за жалителот

г-дин Џ.А.ГОЛДСОН, извршен директор, Open Society Justice Initiative,

г-дин Д.ПАВЛИ,                                                                                Адвокат,

г-дин Р.СКИЛБЕК,

г-дин Ф.МЕДАРСКИ,                                                                            Советници.

14. Судот ги слушна обраќањата на г-дин Богданов, г-дин Голдсон и г-дин Павли, и нивните одговори на прашања поставени од неговите членови.

 

 

ФАКТИ

 

1. ОКОЛНОСТИ НА СЛУЧАЈОТ

 

15. Жалителот е роден во 1963 година и живее во Сенден, Германија.

А. Верзија на настаните дадена од жалителот

16. Во жалбата, жалителот упати на својата изјава дадена на 6 април 2006 година за целите на постапката пред Окружниот суд на САД за Источниот округ Вирџинија (види ставови 62 и 63 подолу).

 

1. Патувањето за Република Македонија
2. На 31 декември 2003 година жалителт се качил на автобус во Улм, Германија, за да го посети Скопје со цел, како што навел, „да оди на краток одмор и да се тргне малку од стресното домашно опкружување“. Околу 15:00 часот тој пристигнал на српско- македонската граница на преминот „Табановце“. Се јавило сомневање околу важноста на неговата неодамна издадена германска патна исправа. Граничниот службеник ја проверил неговата патна исправа и го прашал за целта на неговото патување и времетраењето и местото на планираниот престој. На патната исправа му бил ставен македонски влезен печат со датум од 31 декември 2003 година. Во таа пригода, неговите лични предмети биле проверени а тој бил испитуван за можни врски со неколку исламски организации и групи. Испитувањето завршило во 22:00 часот. Придружуван од мажи во цивилна облека коишто биле вооружени, бил одвезен во хотел, кој според подоцнежните истражувања се покажало дека бил хотелот „Скопски мерак“ во Скопје („хотелот“). По враќањето во Германија, жалителот го препознал, преку фотографии достапни на веб-страницата на хотелот, објектот на хотелот, собата каде наводно бил држен и еден од келнерите кои му носеле храна за време на притворот во хотелот.

 

 

 

2. Incommunicado притвор во хотелот
3. Жалителот бил однесен во соба на најгорниот кат на хотелот. За време на притворот во хотелот бил чуван од тим од девет лица, кои се менувале на секои шест часа. Тројца од нив биле со него постојано, дури и кога спиел. Постојано бил испитуван во текот на притворот. Бил испитуван на англиски јазик и покрај неговото ограничено познавање на тој јазик. Неговите барања да контактира со германската амбасада биле одбиени. Во една пригода, кога изјавил дека има намера да замине, му бил вперен пиштол во чело со закана дека ќе биде убиен. По седум дена заточеништво пристигнал друг службеник и му понудил договор, имено дека ќе биде вратен во Германија за возврат на признание дека е член на Ал каеда.
4. Тринаесеттиот ден од заточеништвото жалителот почнал штрајк со глад како протест против неговиот континуиран противправен притвор. Не јадел преостанатите десет дена од притворот во Република Македонија. Една седмица откако го почнал штрајкот со глад му било кажано дека наскоро ќе биде префрлен со авион во Германија.

 

3. Трансфер до аеродромот во Скопје
4. На 23 јануари 2004 година околу 20:00 часот, жалителот бил снимен со видео-камера и бил му биле дадени инструкции да каже дека со него постапувале добро, дека не му била нанесена никаква штета и дека наскоро ќе биде префрлен со авион во Германија. Со лисици на рацете и со врзани очи бил ставен во кола и однесен до аеродромот во Скопје.

 

4. Предавање на “тим за предавање“ на ЦИА на аеродромот во Скопје
5. По пристигнувањето, уште со лисици на рацете и со врзани очи, прво бил сместен на столица, каде седел час и половина. Му било

 

 

кажано дека ќе биде однесен во соба за лекарски преглед пред да биде префрлен во Германија. Потоа две лица насилно му ги префрлиле рацете назад. Тогаш бил сурово тепан од сите страни. Облеката му била искината со ножици или нож. Неговата долна облека била насилно тргната. Бил фрлен на под, рацете му биле ставени назад и на грбот му била ставена чизма. Потоа почувствувал како во анусот му ставаат цврст предмет. Како што изјавиле адвокатите на жалителот на јавната расправа на 16 мај 2012 година, од сите акти сторени врз жалителот тоа бил напонижувачкиот и најсрамен чин. Според жалителот, во таа прилика насилно му бил ставена инекција. Потоа бил одвлечкан од подот до еден агол во собата, каде нозете му биле врзани. Превезот му бил тргнат од очите. Светлото се угасила, што привремено го заслепило. Кога го повратил видот видел седум или осум лица облечени во црно со црни скијачки маски. Еден од нив му ставил пелена. Потоа бил облечен во темно-сини тренерки со кратки ракави. На глава му била ставена вреќа а на него бил ставен ремен со синџири на неговите рачни и ножни зглобови. Луѓето му ставиле штитници на ушите и јастучиња на очите и му ставиле превез и качулка. Го наведнале, со главата надолу, и брзо го внеле во авион, а синџирите му се врежувале во зглобовите на нозете. Авионот бил опколен од вооружени македонски лица за обезбедување. Имал потешкотија со дишењето заради вреќата што му била ставена на главата. Штом влегол во авионот, бил фрлен на подот со лицето надолу а неговите нозе и раце биле раширени и прицврстени на страните на авионот. Во текот на летот му биле дадени две инјекции. На носот му бил ставен и анестетик. Во текот на летот главно бил во несвесна состојба. На патната исправа на жалителот бил ставен македонски печат за излез со датум 23 јануари 2004 година.

22. Според жалителот, постапувањето со него пред летот на аеродромот во Скопје, „најверојатно во рацете на специјален тим за

 

 

предавање на ЦИА (Централната разузнавачка агенција на Соединетите Држави)“, било значително конзистентно со неодамна објавен документ на ЦИА во кој се опишува протоколот за т.н. постапување „шок при заробувањето (capture-shock)“ (види став 124 подолу).

 

5. Летот од Скопје до Авганистан
6. По слетувањето, жалителот излегол од авионот. Надвор било потопло отколку што било во Република Македонија, што за него било доволно да заклучи дека не бил вратен во Германја. Подоцна заклучил дека е во Авганистан и дека прелетот бил извршен преку Багдад.

 

6. Притворот и испитувањето во Авганистан
7. По слетувањето во Авганистан, жалителот со возило го возеле околу десет минути, потоа го извлекле од возилото, го удриле од ѕидовите на просторија, го фрлиле на подот, го клоцале и тепале. Посебна цел биле главата и вратот кои му биле газени. Бил оставен во мала, нечиста, темна бетонска ќелија. Кога очите му се привикнале на светлината, видел дека ѕидовите биле покриени со ракопис на арапски, урду и фарси. Во ќелијата немало кревет. Иако било студено, му било дадено само едно нечисто, воено ќебе и стара, искината облека замотана како тенка перница. Преку прозорецот најгоре на ќелијата го видел црвеното сонце како заоѓа. Подоцна сфатил дека бил префрлен во објект управуван од ЦИА којшто извештаите од медиумите го идентификувале како „Salt Pit“, фабрика за цигли северно од деловниот округ во Кабул што била користена од ЦИА за притворање и испитување на осомничени терористи од висок ранг.
8. За време на притворот, бил испитуван три или четири пати, секогаш од истото лице, коешто зборувало арапски со јужнолибански акцент, и секогаш ноќе. Испитувањата биле придружени со закани,

 

 

навреди, буткање и викање. Неговите постојани барања за средба со претставник од германската Влада биле игнорирани.

26. Во март 2004 година жалителот, заедно со неколку други затвореници со кои комуницирал преку ќелиските ѕидови, започнал штрајк со глад во знак на протест против континуираниот притвор без обвинение. Како последица на условите од притворот и штрајкот со глад здравјето на жалителот се влошувало секојдневно. За тоа време немал медицинско лекување, иако го побарал тоа во неколку прилики.
27. На 10 април 2004 година, триесет и седмиот ден од штрајкот со глад, во неговата ќелија влегле лица со качулки, го извлекле од креветот и му ги врзале рацете и нозете. Го одвлекле во просторијата за испрашување, го седнале на столица и го врзале за неа. Низ неговиот нос до желудникот била ставена цевка за хранење и преку неа била истурена течност. По оваа постапка, на жалителот му била дадена храна од конзерва, како и книги за читање.
28. По насилното хранење, на жалителот многу му се слошило и имал големи болки. Во ќелијата дошол лекар во средината на ноќта и му дал лекови, но тој останал во кревет неколку дена. Отприлика во тој период жалителот почувствувал нешто како слаб земјотрес. Во врска со тоа, жалителот ја достави „Листата на значајни земјотреси во светот во 2004 година“, издадена од Геолошкиот преглед на САД (УСГС) на 6 октомври 2005 година. Според овој документ, имало земјотрес на 5 април 2004 година во регионот на Хинду-Куш, Авганистан.
29. На 16 мај 2004 година во посета на жалителот дошло лице коешто зборувало германски јазик а се идентификувало само како

„Сем“. Тоа го посетило жалителот уште трипати пред неговото ослободување.

30. На 21 мај 2004 година жалителот го почнал вториот штрајк со глад.

 

 

7. Камуфлирано „обратно предавање“ во Албанија
8. На 28 мај 2004 година жалителот, со врзани очи и со лисици на рацете, бил однесен од ќелијата и заклучен во нешто што изгледало како контејнер за транспорт додека не слушнал звук на авион како пристигнува. Во таа пригода, му бил даден куферот што му бил одземен во Скопје. Му наредиле да ги облече алиштата што ги носел по пристигнувањето во Република Македонија и му биле дадени две нови маици со кратки ракави, од кои едната ја облекол. Потоа бил однесен до авионот што чекал, со заврзани очи и штитници на ушите, и бил заврзан со синџири на столчето во авионот. „Сем“ го придружувал во авионот. Тој рекол дека авионот ќе слета во европска земја а не во Германија, но дека жалителот на крај ќе продолжи за Германија.
9. Кога слетал авионот, жалителот, сè уште со врзани очи, бил ставен на задното седиште на возило. Не му било кажано каде се наоѓа. Со возилото оделе по планини, асфалтирани и неасфалтирани патишта. Жалителот бил свесен дека луѓе излегуваат од колата а потоа дека влегуваат во колата. Сите лица имале акценти кои наликувале на словенски, но многу малку зборувале. На крај, возилото запрело. Бил изнесен од колата и му бил тргнат превезот од очите. Чуварите му ги дале неговите работи и патната исправа, му ги симнале лисиците и го упатиле да оди пеш по патеката без да се врти наназад. Било темно а патот бил напуштен. Верувал дека ќе биде застрелан од грб и оставен да умре. Поминал една кривина и наишол на три вооружени лица. Тие веднаш му ја побарале патната исправа. Виделе дека во неговата германска патна исправа нема виза и го прашале зошто е во Албанија без законска дозвола. Тој им одговорил дека не знае каде се наоѓа. Му било кажано дека се наоѓа во близина на албанската граница со Република Македонија и Србија. Лицата го однеле во еден мал објект со албанско знаме и го претставиле на старешина. Старешината ги

 

 

забележал долгата коса и долгата брада на жалителот и му рекол дека личи на терорист. Потоа бил однесен на аеродромот „Мајка Тереза“ во Тирана. Бил пренесен преку царинска и имиграциска контрола без проверка и ставен во авион за Франкфурт, Германија. На патната исправа на жалителот бил ставен албански печат за излез.

 

8. Пристигнување во Германија
9. На 29 мај 2004 година во 08:40 часот жалителот пристигнал на меѓународниот аеродром во Франкфурт. Бил околу осумнаесет килограми послаб од денот кога ја напуштил Германија, косата му била долга и непотшишана и не се бричел од пристигнувањето во Република Македонија. Веднаш по пристигнувањето во Германија жалителот се сретнал со г-дин М.Гњидиќ, адвокат со адвокатска канцеларија во Улм.
10. Во писмените поднесоци жалителот навел дека немал медицинско испитување освен анализата на изотопи на фоликулите од коса (види ставови 56 и 57 подолу). На јавната расправа адвокатите на жалителот навеле дека резултатите од некои медицински испитување спроведени по неговото враќање во Германија биле доставени од германскиот јавен обвинител до истрагата на Фава на Европскиот парламент (види ставови 47-51 подолу). Меѓутоа, тие резултати не биле доставени до Судот бидејќи не биле уверливи во однос на присуството на било каква физичка повреда, имајќи го предвид долгиот временски период што поминал од инцидентот на аеродромот во Скопје. Дополнително, жалителот навел дека бил подложен на софистицирани техники и методи на испрашување, што биле специјално дизајнирани да не остават никаков доказ за физичко малтретирање.
11. Во извештајот на Марти од 2007 година (види став 46 подолу) е нотирано дека жалителот се обратил за лекување во центарот за

 

 

лекување на жртви на тортура во Неу-Улм веднаш по неговото враќање во Германија во 2004 година, Меѓутоа, дури во 2006 година г- дин Гњидиќ успеал да го добие потребниот договор за средства за здравствено осигурување за тој да почне со ограничено лекување (седумдесет часа) во центарот, што го сметале за недоволно и г-дин Гњидиќ и самиот терапевт (види став 296 од извештајот на Марти од 2007 година).

36. Жалителот доставил и писмена изјава од 5 јануари 2009 година од д-р Кетрин Портерфилд, виш психолог од Bellevue/NYU Програмата за лица коишто преживеале тортура, во која таа потврдила дека жалителот страдал од пост трауматско стресно растројство и депресија „најверојатно предизвикани од неговото притворање и значително малтретирање и измачување“. Мислењето на д-р Портерфилд се засновало на неколку телефонски јавувања и два разговори со жалителот. Таа го посоветувала да се обрати на стручно лице на клиника во местото каде што живее коешто ќе има стручно знаење да му помогне. Жалителот не го послушал советот.

 

 

Б. Позицијата на Владата на Република Македонија

 

1. Позицијата на тужената Влада според наведеното во извештаите усвоени по одредени меѓународни истраги

 

(а) Наводни тајни притворања и противправни меѓудржавни трансфери на притвореници во кои се вмешани земји-членки на Советот на Европа, Док.10957, 12 јуни 2006 („извештајот на Марти од 2006 година“)

 

37. На 13 декември 2005 година претседателот на Парламентарното собрание на Советот на Европа побарал од Советот за правни работи и човекови права при Собранието да ги истражи тврдењата за „вонредни предавања“ во Европа. Сенаторот Дик Марти од Швајцарија беше

 

 

назначен за специјален известувач. На 12 јуни 2006 година Собранието го објави извештајот на Марти за 2006 година. Во него, врз основа на средбите што се одржале во периодот од 27 до 29 април 2006 година, се изложила позицијата на македонските власти во однос на случајот на жалителот. Во него, меѓу другото, стои:

„3.1.3.1. Позицијата на властите

106. „официјалниот став“ на македонската Влада прво се содржеше во допис од министерот за внатрешни работи (име), до амбасадорот на Европската комисија (неговото име) со датум од 27 декември 2005 година. Во наједноставна форма, во него во суштина се содржат четири информации

„според полициската евиденција“: прво, г-дин Ел-Масри пристигнал со автобус на македонската граница на граничниот премин „Табановце“ во 16:00 часот на 31 декември 2003 година; второ, бил испрашан од „овластени полициски службени лица“ коишто се посомневале дека „поседува фалсификувана патна исправа“; трето, околу пет часа подоцна на г-дин Ел- Масри „му бил дозволен влез“ во Македонија, очигледно слободно; и четврто, на 23 јануари 2004 година тој заминал од Македонија преку граничниот премин „Блаце“ во Косово…

108. Претседателот на Републиката (име) изнесе цврст став уште на првата средба со делегацијата на Европскиот парламент, што беше силно дестимулирање за било кој претставник којшто можеби сакаше да изнесе поинакво независно мислење: „Досега, би сакал да ве уверам дека не сум наишол на билокаква причина да не верувам на официјалниот став на нашето Министерство за внатрешни работи. Нема дополнителни коментари или факти, од било која страна, да ме убедат дека она што е утврдено во официјалниот извештај на нашето Министерство не е вистина“.
109. Во петокот на 28 април официјалниот став беше презентиран многу подетално за време на средбата со (име) којшто беше директор на УБК, македонската главна разузнавачка служба, во времето на случајот со Ел- Масри. (Тој) наведе дека „Секторот за контрола и професионални стандарди“ на УБК спровел истрага за случајот и ги испитал службените записници од контактот на г-дин Ел-Масри со македонските органи.

 

 

Понатамошните детали презентирани од (директорот на УБК) се резимирани на следниот начин:

Г-дин Ел-Масри пристигнал на македонската граница на 31 декември 2003 година, вечерта спроти Нова година. Министерството за вантрешни работи ја имало засилено безбедноста за празниците и било на повисок степен на готовност заради можно криминално делување. Во согласност со овие позасилени делувања, патниците со автобус биле изложувани на темелна безбедносна проверка, вклучително и проверка на нивните документи за идентификација.

По проверката на патната исправа на г-дин Ел-Масри, кај македонската гранична полиција се појавиле одредени сомневања и одлучила да го

„задржи“. Со цел другите патници да не чекаат на границата, на автобусот му било дозволено да продолжи.

Целта на задржувањето на г-дин Ел-Масри била да се спроведе информативен разговор со него, што (според [директорот на УБК]) било спроведено во согласност со сите важечки европски стандарди. Припадници на УБК, службата за безбедност и контразузнавање, се присутни на сите гранични премини во Македонија како дел од она што се опишува како

„Интегрирано гранично управување и безбедност“. Службени лица на УБК учествувале во информативниот разговор со г-дин Ел-Масри. Службените лица се интересирале за причините за патувањето на г-дин Ел-Масри во земјата, каде имал намера да престојува и дали носел доволна сума на пари. [Директорот на УБК] објасни: „Мислам дека тоа се стандардни прашања што се поставуваат во контекст на таква рутинска постапка – мислам дека не треба да навлегувам во поединости“.

Во исто време, македонски службени лица вршеле прелиминарна визуелна проверка на патните исправи на г-дин Ел-Масри. Тие се сомневале дека патната исправа може да е лажна или фалсификувана – особено нотирајќи дека г-дин Ел-Масри е роден во Кувајт, а сепак тврдел дека поседува германско државјанство.

Била извршена дополнителна проверка на патната исправа со базата на податоци на Интерпол. Граничниот премин во Табановце не е поврзан со мрежата на Интерпол, така што информациите морало да се пренесат во Скопје, од каде било испратено електронско барање до централната база на податоци на Интерпол во Лион. Службено лице од УБК во Одделот за

 

 

аналитика очигледно го направило барањето со употреба на електронски код, така што македонските органи не можеле да презентираат запис од истото. Г-дин Ел-Масри морал да чека на граничниот премин додека да се изврши проверката во Интерпол.

Кога се утврдило дека Интерпол нема издадено потерница против г-дин Ел-Масри и немало дополнителен основ да се задржи, тој бил пуштен. Тој потоа го напуштил граничниот премин на Табановце, иако македонските органи не можеа да опишат како. Прашан директно за овој момент на одделна средба, министерот за внатрешни работи [име] рече: „не можеме да ви кажеме точно што се случило со него откакобил пуштен бидејќи не е во наш интерес; откако лицето ќе го напушти граничниот премин не сме во позиција да знаеме како патувало понатаму“.

Министерството за внатрешни работи подоцна утврдило … дека г-дин Ел-Масри престојувал во хотел „Скопски Мерак“ во Скопје. Се смета дека г- дин Ел-Масри се пријавил вечерта на 31 декември 2003 година и е евидентиран во книгата за гости. Остварил 23 ноќевања, вклучително со појадок секој ден, а се одјавил на 23 јануари 2004 година.

Потоа Министерството спровело дополнителна проверка на сите гранични премини и утврдило дека истиот ден, на 23 јануари 2004 година, вечерта, г-дин Ел-Масри ја напуштил територијата на Македонија преку граничниот премин „Блаце“, на територијата на Косово. На прашањето дали на г-дин Ел-Масри му бил ставен печат кој би го означил неговото заминување на овој начин, [директорот на УБК] одговори: „Нормално треба да има печат на патната исправа на границата за излез од Македонија, но не сум сигурен. УНМИК [Административната мисија на Обединетите нации на Косово] е исто така присутен на косовската граница и е одговорен за протоколот од таа страна … Мојот колега од УБК штотуку ме информира дека тој ја поминал границата на „Блаце“ двапати неодамна и во ниту една прилика не му бил ставен печат“.

…

116. Она што не е наведено во официјалната верзија е фактот дека македонската УБК рутински се консултира со ЦИА за такви прашања (што, на одредено ниво, е сосема разбирливо и логично). Според доверливи информации што ги добивме (чијшто извор го знаеме), целосен опис на г- дин Ел-Масри бил доставен до ЦИА преку нејзиниот шеф на резидентурата

 

 

во Скопје за анализа … дали предметното лице има контакти со терористички движења, особено со Ал каеда? Врз основа на разузнавачкиот материјал за Кхалед Ел-Масри со кој таа располагала – чијашто содржина нам не ни е позната – ЦИА одговорила позитивно. Од УБК, како локална партнерска организација, било побарано да асистира во обезбедувањето и притворањето на г-дин Ел-Масри додека не биде предаден на ЦИА за трансфер“.

 

(б) Совет на Европа, Извештај од генералниот секретар според член 52 од Конвенцијата за прашањето за таен притвор и транспорт на притвореници осомничени за терористички акти (СГ/Инф(2006) 5, 28 февруари 2006)

 

38. На 21 ноември 2005 година генералниот секретар на Советот на Европа се повика на процедурата според член 52 од Конвенцијата во однос на извештаи за соработка на европски земји во летови за тајно предавање. Од земјите-членки се побара да дадат извештај за контролите предвидени во нивното домашно право врз акти од странски агенти во нивна јурисдикција, за законските гаранции за спречување на анонимно лишување од слобода, за правните и истражни реакции на наводни повреди на правата од Конвенцијата и за тоа дали била поведена или е поведена истрага против службени лица кои наводно биле вмешани во дејствување или недејствување што довело до такво лишување од слобода на притвореници.
39. На 17 февруари и на 3 април 2006 година тужената Влада одговорила на ова барање. Во подоцнежниот поднесок, тужената Влада го изнела својот став во однос на случајот на жалителот. Тие, меѓу другото, навеле:

„… Што се однесува до случајот на г-дин Кхалед Ел-Масри, би сакале да ве информираме дека овој случај беше испитан од Министерството за внатрешни работи, а информацијата за него беше доставена до претставниците на Европската комисија во Република Македонија, до директорот за Западен Балкан во Генералната дирекција за проширување на Евроската комисија во Брисел и до

 

 

членовите на Европскиот парламент уште во јуни 2005 година  Министерството

за внатрешни работи на Република Македонија информира дека, врз основа на полициската евиденција за влез и излез на државната граница на Република Македонија, г-дин Кхалед Ел-Масри пристигнал со автобус на граничниот премин „Табановце“ од Државата Србија и Црна Гора на 31 декември 2003 година во 16:00 часот со германска патна исправа. Сомневајќи се за поседување на фалсификувања патна исправа, надлежните полициски службеници ја провериле исправата и го испитале г-дин Кхалед Ел-Масри на граничниот премин. Била извршена и проверка во базата на податоци на Интерпол по што се покажало дека нема издадена меѓународна потерница против г-дин Ел-Масри. На г-дин Кхалед Ел-Масри му било дозволено да влезе во Република Македонија на 31 декември 2003 година во 20:57 часот. Според полициската евиденција, г-дин Кхалед Ел- Масри ја напуштил Република Македонија на 23 јануари 2004 година на граничниот премин „Блаце“ кон Државата Србија и Црна Гора (на делот кон Косово).“

 

2. Верзија на настаните доставена од тужената Влада во постапката пред Судот

 

40. Владата ја потврди својата верзија на настаните онака како што е презентирано погоре (види ставови 37 и 39 погоре). Тие негирале дека жалителот бил притворен и малтретиран од државни агенти во хотелот, дека бил предаден на агенти на ЦИА, и дека истите го малтретирале на аеродромот во Скопје и го префрлиле во затвор во Авганистан управуван од ЦИА. Според неа, жалителот слободно влегол, престојувал и заминал од територијата на тужената држава. Единствениот контакт со државни агенти бил на 31 декември 2003 година, при неговиот влез во тужената држава, кога бил спроведен информативен разговор во врска со важноста на неговата патна исправа. Немало никаков друг контакт со државни агенти за време на целиот негов престој во тужената држава. Истрагите спроведени од Министерството за внатрешни работи покажале дека жалителот престојувал во тужената држава по сопствен избор и слободна волја во

 

 

периодот помеѓу 31 декември 2003 и 23 јануари 2004 година, кога заминал слободно од државата преку граничниот премин „Блаце“.

41. Во поткрепа на своето тврдење, тие доставиле копија од следните документи: извадоци од службена евиденција за гранични премини за „Табановце“ и „Блаце“; извлечок од хотелската книга на гости во која жалителот е регистриран како гостин кој престојувал во соба бр.11 во периодот помеѓу 31 декември 2003 и 22 јануари 2004 година, и два дописи од февруари 2006 година во кои менаџерот на хотелот, прво, до Министерството за внатрешни работи ги доставил имињата на шест лица кои биле на должност во хотелот во релевантното време и, второ, демантирал дека било кое лице некогаш престојувало во хотелот против своја волја. Понатаму било наведено дека лицето чијашто фотографија е на веб-страницата на хотелот (види став 17 погоре) било г-дин З.Г., кое може да се најде во хотелот. Тие исто така доставиле допис од 3 февруари 2006 година во кој македонското Министерството за транспорт/Управата за цивилно воздухопловство го информирало Министерството за внатрешни работи дека на 23 јануари 2004 година авион Boeing 737 што летал од Палма, регистриран како лет бр.N313P, добил дозвола да слета на аеродромот во Скопје, дека истиот авион добил дозвола (во 22:30 часот) да полета истиот ден за Кабул и дека во 02:25 часот на 24 јануари 2004 година била дадена дозвола за тој авион да полета за Багдад. Понатаму, Владата достави копија од хотелските сметки на жалителот кои, според нив, тој ги платил во готово. На крај, тие доставиле копија од полициската евиденција за задржувањето на жалителот на граничниот премин „Табановце“ на 31 декември 2003 година. Како што е наведено во документацијата, жалителот бил задржан помеѓу 16:30 и 21:30 часот. Во документацијата не се наведени причините за неговото задржување, туку има нецелосна со

 

 

ракопис напишана забелешка дека тој е задржан врз основа на

„тел.бр.9106 од 8 декември 2003 година“.

 

В. Меѓународни истраги поврзани со случајот на жалителот

 

42. Беа спроведени голем број на меѓународни истраги за тврдења за

„вонредни предавања“ во Европа и за вмешаност на европски Влади. Извештаите упатија на случајот на жалителот.

 

1. Парламентарно собрание на Советот на Европа – „истрагата на Марти“

 

(а) Извештајот на Марти од 2006 година

 

43. Во извештајот на Марти од 2006 година (види став 37 погоре)

меѓу другото стои:

„А. Нацрт-резолуција

…

7. фактите и информациите прибрани до сега, заедно со новите фактички шеми во процесот на дознавање, укажуваат дека клучните елементи на оваа ‘пајакова мрежа‘ особено вклучуваат: светска мрежа на тајни притворања на ‘црни локации‘ на ЦИА и во воени или поморски инсталации; програмата за ‘предавања‘ на ЦИА, според која осомничените за тероризам се пренесуваат со помеѓу државите со цивилен лет, надвор од делокругот на било која законска заштита, често за да бидат предадени на држави кои обично прибегнуваат кон понижувачко однесување и измачување; и користењето на воени воздушни бази и авиони за транспорт на притвореници како човечко карго во Гвантанамо Беј во Куба или во други центри за притвор …
8. Обидите за да се разоткрие вистинската природа и размерот на овие незаконски операции постојано наидуваа на опструкција или демантирање, од Соединетите Држави и нејзините европски партнери. Властите на повеќето земји- членки на Советот на Европа го демантираа нивното учество, во многу случаи без всушност да имаат спроведено било какви проверки или сериозни истраги …

В. Образложение

…

 

 

2.7.1. Методологијата на ЦИА – како се постапува со притвореник при предавање

 

… Колективно, случаите во извештајот го потврдуваат постоењето на утврден модус операнди на предавање, практикуван од елитна, високо обучена и високо дисциплинирана група на ЦИА агенти …

 

11. Заклучок
12. Иако цврсти докази, барем според строгото значење на зборот, сè уште нема, голем број на кохерентни и конвергентни елементи укажуваат на постоењето на тајни центри за притвор и на незаконски меѓудржавни трансфери во Европа “

 

44. Аеродромот во Скопје во извештајот на Марти од 2006 година беше категоризиран како „еднократна точка на превземање“, односно, точка од која еден притвореник или една група притвореници била превземена за предавање или незаконски трансфер, но не како дел од системска појава.
45. Што се однесува до случајот на жалителот, во извештајот на Марти од 2006 година, меѓу другото, се наведува:

„3. Специфични примери на документирани предавања

3.1. Кхалед Ел-Масри

92. Многу часови зборувавме со Кхалед Ел-масри, кој исто така сведочеше јавно пред Привремената комисија на Европскиот парламент, и неговиот исказ за притворот во Македонија и во Авганистан во период од речиси пет месеци го оценивме како веродостоен.

…

3.1.2. Елементи во поткрепа на исказот на г-дин Ел-Масри

102. Исказот на г-дин Ел-Масри се потврдува со многу докази, од кои некои не може сè уште да се објават бидејќи се строго доверливи, или бидејќи се доверливи за целите на тековната истрага што се води во обвинителството во Минхен по жалбата на г-дин Ел-Масри за грабнување.
103. Доказите што се веќе објавени се наведени во погоренаведениот меморандум доставен до судот во Вирџинија каде г-дин Ел-масри ја поднесе жалбата:

 

 

• Печатите во патната исправа со кои се потврдува влезот и излезот од Македонија на г-дин Ел-Масри, како и излезот од Албанија, на односните датуми;
• Научното тестирање на фоликулите на влакна од косата на г-дин Ел- Масри, спроведено согласно германската кривична истрага, што е конзистентно со изказот на г-дин Ел-Масри дека поминал одредено време во земја во јужна Азија и бил лишен од храна подолг временски период;
• Други физички докази, вклучително со патната исправа на г-дин Ел- Масри, двете маици што му биле дадени од неговите американси заробувачи при заминувањето од Авганистан, неговата бординг карта од Тирана до Франкфурт, и голем број на клучеви што г-дин Ел-Масри ги поседувал за време на неговото страдање, што биле предадени на германските обвинители;
• Воздухопловните дневници со кои се потврдува дека бизнис авион Boeing во сопственост на и управуван од обвинетите во овој случај [корпорација со седиште во САД, Premier Executive Transportation Services, Inc., а со која оперирала друга корпорација со седиште во САД, Aero Contractors Limited], тогаш регистриран од ФАА [Федералната воздухопловна управа на САД] како N313P, полетал од Палма, Мајорка, Шпанија, на 23 јануари 2004 година, слетал на аеродромот во Скопје во 20:51 часот вечерта; заминал од Скопје по повеќе од три часа подоцна, летајќи за Багдад а потоа за Кабул, главниот град на Авганистан [база на податоци за движења на авиони, изработена врз основа на информациите добиени од различни извори, е дадена во прилог на извештајот на Марти од 2006 година];
• Искази на сведоци од други патници во автобусот од Германија за Македонија, коишто го потврдуваат исказот на г-дин Ел-Масри за неговиот притвор на границата;
• Фотографии од хотелот во Скопје каде г-дин Ел-Масри бил притворен 23 дена, од кои г-дин Ел-Масри ги идентификуваше и неговата соба и член на персоналот кој му носел храна;
• Геолошките документи со кои се потврдува сеќавањето на г-дин Ел-Масри на послаби земјотреси за време на неговиот притвор во Авганистан;
• Докази за идентитетот на „Сем“, кого г-дин Ел-Масри позитивно го идентификува од фотографиите и препознавањето во полиција, и за кој информациите во медиумите потврдуваат дека е германски разузнавач со врски со странски разузнавачки служби;

 

 

• Скиците што г-дин Ел-Масри ги има нацртано од затворот во Авганистан, кои веднаш биле препознатливи на друга жртва на предавање која била притворена од страна на САД во Авганистан;
• Фотографиите снимени веднаш по враќањето на г-дин Ел-Масри во Германија што се конзистентни со неговиот исказ за губење на килограми и непотшишана коса.

…

113. Со доволна релевантност, би можело да се започне со разоткривањето на недоследностите во официјалниот став. На пример, Министерството за внатрешни работи изнесе дека „сопственикот на хотелот би требало да ја има потврдата за сметката на г-дин Ел-Масри“, додека сопственикот на хотелот на неколку прашања, по телефон и непосредно, одговори дека потврдата е предадена на Министерството за внатрешни работи.

…

125. Сите овие фактички елементи укажуваат дека ЦИА извршила ‘предавање‘ на Кхалед Ел-Масри. Предметниот авион два дена претходно завршил со трансферот на друг притвореник и авионот сè уште бил на истата ‘релација на предавање‘. Авионот и неговиот екипаж меѓупериодот го поминале во Палма де Мајорка, популарен транспортен пункт на ЦИА. Физичкото и моралното понижување на кое бил изложен г-дин Ел-Масри пред да биде насилно внесен во авионот во Македонија кореспондира со систематската ‘методологија на предавање‘ на ЦИА опишана претходно во овој извештај. Одредиштето на летото во кој се пренесувал г-дин Ел-Масри, Кабул, претставува јадро на тајните притворања на ЦИА во нашата графичка презентација на ‘пајаковата мрежа‘.

…

127. Вреди да се повтори дека анализата на сите факти во врска со овој случај оди во прилог на кредибилитетот на Ел-Масри. Сè укажува дека тој бил жртва на грабнување и малтретирање што е еднакво на тортура во рамките на значењето на терминот утврден со судската практика на Комисијата на Обединетите нации против тортура …“

 

(б) Тајни притворања и противзаконски трансфери на притвореници во кои се вмешани земји-членки на Советот на Европа; врот извештај, Док.11302 рев., 11 јуни 2007 година („извештај на Марти од 2007 година“)

 

 

46. Во својот извештај од 11 јуни 2007 година сенаторот Марти меѓу другото наведува:

„5. Некои европски влади ја опструираа потрагата по вистината и продолжуваат со тоа повикувајќи се на концептот на ‘државни тајни‘. Се повикува на тајност за да не се даде образложение на парламентарните тела или за да се спречи судските органи да ги утврдат фактите и да ги гонат оние коишто се виновни за кривични дела … Истиот приод ги наведе органите на Република Македонија да ја скријат вистината и да дадат очигледно лажен исказ за дејствијата на сопствените национални агенции и ЦИА во извршувањето на тајниот притвор и предавање на Кхалед Ел-Масри.

…

273. Сметаме дека сега успеавме да влеземе повторно во трага детално на одисејата на г-дин Ел-масри и да го расветлиме неговото враќање во Европа: ако ние, кои немаме ниту моќ ниту ресурси, можевме да го направиме тоа, зошто надлежните органи не можеа да го сторат тоа? Има само едно можно објаснение: не се заинтересирани вистината да излезе на виделина.

…

275…… Ние успеавме да ја докажеме вмешаноста на ЦИА во трансферот на г-

дин Ел-Масри во Авганистан доведувајќи го во врска летот со кој бил префрлен таму – со авионот N313P, од Скопје (‘Република Македонија‘) до Багдад (Ирак) па до Кабул (Авганистан) на 24 јануари 2004 година – со друг познат трансфер на притвореник на ЦИА со истиот авион два дена претходно, на тој начин утврдувајќи ја првата ‘релација на предавање‘. …

276. По пристигнувањето во Авганистан г-дин Ел-Масри бил однесен во таен објект за притвор на ЦИА во близина на Кабул и држен во ‘мала, нечиста, бетонска ќелија‘ во период подолг од четири месеци. За време на овој период ЦИА утврдила дека не може да биде поднесено никакво обвинение против него и дека неговата патна исправа е оригинална, но од необјасниви причини го држела г-дин Ел-Масри во нечистата самица уште неколку седмици потоа.

…

279. Денес сметам дека сум во позиција да извршам реконструкција на околностите на враќањето на г-дин Ел-Масри од Авганистан: бил префрлен од Кабул на 28 мај 2004 година со чартер лет на ЦИА со авион со број на задниот

 

 

дел N982RK до воена воздухопловна база во Албанија наречена аеродром [Безат- Кучова].

…

314. ‘Официјалната верзија‘ на недоброволниот престој на г-дин Ел-Масри во Република Македонија дефинитивно стана крајно неодржлива …“

 

2. Европски парламент: истрагата на Фава

 

47. На 18 јануари 2006 година Европскиот парламент формира Привремена комисија за вонредни предавања и го назначи г-дин Клаудио Фава за известувач со мандат да го истражи наводното постоење на затвори на ЦИА во Европа. Во текот на истрагата на Фава се одржаа 130 средби и беа испратени делегации во Република Македонија, Соединетите Држави, Германија, Обединетото Кралство, Романија, Полска и Португалија.
48. Беа идентифкувани најмалку 1.245 летови со кои оперирала ЦИА во европскиот воздушен простор помеѓу крајот на 2001 и 2005 година. Во текот на посетата на Република Македонија, се одржаа средби со високи службени лица.
49. На 6 јули 2006 година Европскиот парламент усвои Резолуција за наводното користење на европски земји од страна на ЦИА за транспорт и противправен притвор на затвореници (2006/2027(ИНИ)), П6_ТА (2006)0316), каде меѓу другото се наведува:

„19. [Европскиот парламент] гоосудува грабнувањето на германскиот државјанин Кхалед ел Масри од страна на ЦИА, кој бил држен во Авганистан од јануари до мај 2004 година и изложен на понижувачко и нечовечно однесување; понатаму го нотира сомневањето – сè уште несмалено – дека Кхалед ел Масри бил незаконски држен пред тој датум, од 31 декември 2003 до 23 јануари 2004 година, во Република Македонија и дека бил пренесен од таму до Авганистан на 23-24 јануари 2004 година; смета дека мерките што Република Македонија тврди дека ги превзела за да ја испита работата се неадекватни …

42. Го осудува фактот дека германскиот државјанин Кхалид Ел-Масри, бил нелегално држен во Авганистан повеќе од четири месеци во 2004 година; не ја

 

 

одобрува неволноста на властите на Република Македонија да потврдат дека Ел- Масри бил во Скопје и веројатно бил држен таму пред неговото предавање во Авганистан од агенти на ЦИА …“

 

50. На 30 јануари 2007 година беше објавен конечниот Извештај за наводното користење на европски земји од страна на ЦИА за транспорт и нелегален притвор на затвореници (2006/2200 (ИНИ)), док.16-0020/2007). Нотирајќи го недостигот на темелна истрага од страна на тужената држава, во извештајот меѓу другото се наведува:

„136. [Европскиот парламент] го осудува вонредното предавање на германскиот државјанин Кхалед Ел-Масри, грабнат на граничниот премин

„Табановце“ во Република Македонија на 31 декември 2003 година, незаконски држен во Скопје од 31 декември 2003 до 23 јануари 2004 година а потоа префрлен во Авганистан на 23-24 јануари 2004 година, каде бил држен до мај 2004 година и изложен на понижувачко и нечовечно постапување;

…

138. Целосно ги прифаќа наодите на јавниот обвинител на Минхен Мартин Хофман дека нема докази врз основа на кои би се побила верзијата на настаните на Кхалед Ел-Масри;“

 

51. Во извештајот исто така се нагласува дека „концептот на ‘таен објект за притвор‘ опфаќа не само затвори, туку и места каде некој се држи incommunicado, како приватни станови, полициски станици или хотелски соби, како во случајот со Кхалед Ел-Масри во Скопје“.
52. Комисија на ОН за човековите права, Заклучни согледувања за Република Македонија, 3 април 2008 година, Док. на ОН ЦЦПР/Ц/МКД/ЦО/2

 

52. Во текот на периодичното преиспитување на почитувањето од страна на тужената држава на Меѓународниот пакт за граѓански и политички права спроведено од Комисијата за човекови права на Обединетите нации (ОН) во текот на сесијата март-април 2008 година,

 

 

таа ја „нотираше истрагата спроведена од државата-договорна страна и нејзиното негирање на било каква вмешаност во предавањето [на жалителот] и покрај многу деталните наводи како и загриженост [прдизвикана од истрагите на Марти и Фава]“. Комисијата за човекови права на ОН ја даде следната препорака:

„14  Државата-договорна страна треба да размисли за превземање на нова

и сеопфатна истрага за наводите од г-дин Кхалед Ел-Масри. Истрагата би требало да ги земе предвид сите расположливи докази и да побара од самиот г-дин Ел- Масри да соработува “

 

53. Оваа препорака беше поддржана од комесарот за човекови права на Советот на Европа во неговиот извештај објавен на 11 септември 2008 година (комесар на Советот на Европа за човекови права, Томас Хамарберг, „Извештај за посетата на Република Македонија, 25-29 февруари 2008 година“).
54. Претставката на жалителот пред Интер-мериканската комисија за човекови права против Соединетите Држави (САД)
55. На 9 април 2008 година жалителот поднел претставка до Интер- американската комисија за човекови права. На 23 август 2009 година Комисијата ја проследила претставката до Владата на САД за коментар. Во однос на оваа постапка не се добиени никакви дополнителни информации.

 

Г. Релевантни постапки пред национални органи кои не припаѓаат на тужената држава

 

1. Германија

 

(а) Истрагата на германското обвинителство

 

55. На неутврден датум во 2004 година јавното обвинителство на Минхен повело истрага за наводите на жалителот дека бил незаконски

 

 

грабнат, притворен, физички и психички малтретиран и испрашуван во Република Македонија и во Авганистан. Според жалителот, биле превземени голем број на истражни чекори, вклучувајќи и распит на очевидци коишто потврдиле дека жалителот отпатувал во Република Македонија со автобус на крајот на 2003 година и дека кратко по влегувањето во таа држава бил притворен.

56. Понатаму, била извршена и анализа со радиоактивен изотоп на косата на жалителот. Во извештајот од вештото лице од 17 јануари 2005 година меѓу другото се наведува:

„ … многу е веројатно промените забележани во инјектираните изотопски карактеристики [на косата на жалителот] навистина да кореспондираат со исказите [на жалителот] …“

 

57. Според Првата комисија за истраги на германскиот Bundestag (види подолу), радиоизотопската анализа исто така потврдила дека жалителот имал два штрајка со глад.
58. На 31 јануари 2007 година јавниот обвинител на Минхен издал налог за апсење за тринаесет агенти на ЦИА заради нивната вмешаност во наводното предавање на жалителот. Имињата на бараните лица не се објавени. Идентитетите на агентите на ЦИА наводно биле дадени на германскиот обвинител од страна на шпанските органи, кои ги откриле во текот на нивната истрага за користењето на шпански аеродроми од страна на ЦИА.

 

(б) Германската парламентарна истрага

 

59. На 7 април 2006 година германскиот Bundestag (Сојузниот парламент) ја назначил Првата комисија за истрага од шеснаесеттиот законодавен период („Комисијата за истрага“) да ги преиспита активностите на тајните служби. Во текот на тригодишниот период на истрага, Комисијата за истрага имала вкупно 124 сесии, седум области

 

 

на истрага биле адресирани и вкупно 141 сведоци биле сослушани, вклучувајќи го жалителот. Наодите на Комисијата за истрага се објавени на 18 јуни 2009 година.

60. Во Извештајот на Комисијата за истрага, што се состои од вкупно 1.430 страници, меѓу другото се наведува:

„… Исказот на Кхалед Ел-Масри за неговото притворање во Македонија и во Авганистан е веродостоен во однос на суштинските факти на неговиот притвор во Македонија и неговиот трансфер во Авганистан, како и неговото затворање таму од страна на сили на Соединетите Држави. Меѓутоа, останува сомнеж за некои специфични аспекти на неговиот исказ.

Полициските истражни дејствија спроведени од органите за спроведување на законот на Германија а поддржани од БКА [Bundeskriminalamt – Германска сојузна крим-полиција] го реафирмираат исказот на г-дин Ел-Масри. Неговото патување за Македонија на 31 декември 2003 година беше поткрепено од сведоци. Исказот на Ел-Масри за трансферот од Македонија до Авганистан од страна на сили на Соединетите Држави е консистентен со подоцнежните информации од други жртви на екстремностите на ‘војната против тероризмот‘ од страна на владата на Соединетите Држави во тоа време. Евидентираното движење на американски Boeing 737 на претпоставената авиокомпанија на ЦИА ‘Aero- Contractors’ што полетал од Мајорка за Скопје на 23 јануари 2004 година и продолжил за Кабул, се совпаѓа со информацијата за времето што ја даде г-дин Ел-Масри за времетраењето на неговиот притвор во македонски хотел …

Сето тоа ги поткрепува длабоките сомнежи на Комисијата за официјалната македонска верзија на настаните … Македонската Влада и понатаму демантира дека тој бил притворен во хотелот и дека бил префрлен во Авганистан, нарекувајкќи го тоа клеветничка медиумска кампања. Овој официјален приказ на настаните од Македонија е очигледно неточен. Мора да се заклучи дека постојат уверливи докази за исказот на Ел-Масри за текот на неговото апсење и трансфер надвор од земјата …“ (стр.353)

 

61. Според извештајот, остануваат сомнежи за вистинската цел на патувањето на жалителот во Скопје и значителни разидувања беа забележани во неговите искази во врска со испитувањето во Република

 

 

Македонија и Авганистан, особено неговото сомневање во однос на германското потекло на „Сем“.

 

2. Судска постапка во Соединетите Држави

 

62. На 6 декември 2005 година Американскиот сојуз за граѓански слободи (АЦЛУ) поднело тужба во име на жалителот во Окружниот суд за Источниот округ на Вирџинија на Соединетите Држави против повеќе обвинети вклучувајќи го и поранешниот директор на ЦИА Џорџ Тенет и одредени неидентификувани агенти на ЦИА. Во жалбата се навело дека жалителот бил лишен од слобода без судска постапка а било вклучено и обвинение според Статутот за кривични дела против странци (АТС) за повреди на меѓународните правни норми со кои се забранува продолжен арбитрарен притвор и сурово, нечовечно или понижувачко постапување.
63. Во мај 2006 година Окружниот суд ја отфрлил тужбата на жалителот, наоѓајќи дека Владата на САД основано се повикала на привилегијата на државни тајни. Окружниот суд одлучил дека интересот на државата за зачувување на државните тајни претежнува над индивидуалниот интерес на жалителот за правда. Одлучувајќи по поднесената жалба, Апелационот суд за Четвртиот судски округ ја потврдил одлуката. Во октомври 2007 година Врховниот суд одбил да го разгледа случајот.

 

Д. Постапките иницирани во Република Македонија во однос на наводното апсење, притвор и малтретирање на жалителот

 

1. Постапката пред Секторот за контрола и професионални стандарди при Министерството за внатрешни работи (ОКПС)

 

64. Во 2005 година била спроведена внатрешна истрага за наводите на жалителот од страна на ОКПС при Министерството за внатрешни

 

 

работи. Жалителот не бил повикан да даде било какви докази пред ОКПС, ниту пак бил информиран за исходот од истрагата. Резултатите од оваа истрага не му биле доставени нему, туку на претставниците на Европската унија во тужената држава (види став 39 погоре).

65. Откако била известена за овој случај, Владата доставила копија од двата извештаи што ОКПС ги изработил на 20 март 2006 и 10 април 2008 година. И двата извештаи биле изготвени на барање на Јавното обвинителство – Оддел за организиран криминал и корупција, кој постапувал по две одделни барања за правна помош, од 9 мај 2005 и 13 ноември 2007 година, соодветно, од јавниот обвинител на Минхен којшто водел истрага за кривичната тужба на жалителот во Германија. Во овие извештаи се потврдува верзијата на настаните на Владата како што е опишано погоре. Во нив се наведува дека жалителот, откако пристигнал на граничниот премин „Табановце“ на 31 декември 2003 година, бил задржан во периодот помеѓу 16:30 и 21:30 часот во службените гранични простории и бил извршен информативен разговор од македонската полиција во врска со наводното поседување на фалсификувана патна исправа.Откако бил пуштен, отседнал во хотелот, во соба бр.11. Ја платил хотелската сметка и заминал од тужената држава, пеш, во 18:20 часот на 23 јануари 2004 година на граничниот премин „Блаце“. Понатаму се наведува дека тогашниот директор на УБК, која функционирала во рамките на Министерството за внатрешни работи, никогаш не бил награден од ниту една странска агенција, вклучително и ЦИА. Се заклучува дека никој, вклучително и жалителот, никогаш не бил држен во хотелот и испитуван од агенти на Министерството за внатрешни работи.
66. Во текот на овие истраги, Министерството за внатрешни работи до македонскиот јавен обвинител ги доставило документите посочени погоре (види став 41 погоре).

 

 

2. Кривичната постапка против непознати овластени службени лица
3. На 6 октомври 2008 година жалителот, преку својот правен застапник г-дин Ф.Медарски, поднел кривична пријава до Јавното обвинителство Скопје против непознати овластени службени лица заради неговиот незаконски притвор и грабнување, дела казниви според член 140 од Кривичниот законик. Во пријавата се повикува и на кривичното дело измачување или друго нечовечно или понижувачко постапување или казнување, казниво според член 142 и член 143 од Кривичниот законик. Во поткрепа на пријавата, жалителот доставил копија од изјава дадена под заклетва изготвена за целите на тужбата во Соединетите Држави и ги дал следните докази: копија од патната исправа; релевантни извадоци од извештаите на Марти од 2006 и 2007 година и истрагата на Фава; копија од воздухопловните дневници; допис од органите на аеродромот во Скопје издаден на 18 јуни 2008 година (како одговор на барањето на жалителот за информации) со кој се потврдува дека на 23 јануари 2004 година авион од типот Boeing 737 регистриран на ФАА како N313P слетал на аеродромот во Скопје без било какви патници а полетал на 24 јануари 2004 година со само еден патник; преведена верзија на извештајот на вештото лице за косата на жалителот; и скици од хотелската соба каде наводно жалителот бил притворен. Фотографијата на келнерот кој наводно му носел храна на жалителот не била вклучена во поднесокот до јавниот обвинител бидејќи „жалителот не можел да зачува копија во релевантното време а фотографијата повеќе не можела да се најде на веб-страницата на хотелот“. Понатаму жалителот се жалел дека, додека бил држен на граничниот премин „Табановце“ и во хотелот „Скопски Мерак“, му било оневозможено правото да го контактира своето семејство, адвокат по свој избор или претставник од германската амбасада.

 

 

68. На 13 октомври 2008 година јавниот обвинител побарал од Министерството за внатрешни работи да ги испита наводите на жалителот, а особено да обезбеди конкретни информации во врска со настаните на граничниот премин „Табановце“, хотелот и аеродромот во Скопје за да се утврди вистината.
69. На 7 ноември 2008 година ОКПС ги потврдил своите претходни наоди и повторил дека сите документи веќе се доставени до Јавното обвинителство (види ставови 41 и 65 погоре).
70. На 18 декември 2008 година јавниот обвинител ја отфрлил кривичната пријава на жалителот како неоснована. Потпирајќи се на информациите доставени од ОКПС, јавниот обвинител не нашол докази дека непознати овластени службени лица ги сториле наводните кривични дела. Според жалителот, тој бил информиран за одлуката на 22 ноември 2010 година.
71. Владата потврди дека во текот на истрагата јавниот обвинител не земал усни докази од жалителот и од персоналот којшто работел во хотелот во релевантното време. Покрај тоа, не биле превземени никакви чекори за да се утврди целта на слетувањето на авионот споменат во дописот од органите на аеродромот во Скопје на 18 јуни 2008 година што бил во прилог на кривичната пријава на жалителот (види став 67 погоре). Според мислењето на Владата, причината за тоа било што истражувањата што ги спровело Министерството за внатрешни работи ги дисквалификувале неплаузибилните наводи на жалителот. Дополнително, во текот на истрагите во 2006 година Министерството веќе имало разговарано со лицата коишто работеле во хотелот во тоа време (види ставови 41 и 65 погоре). Тие дале конзистентни докази. Меѓутоа, немало записник од овие разговори.
72. Парнична постапка за надомест на штета

 

 

72. На 24 јануари 2009 година г-дин Ф.Медарски, во име на жалителот, повел парнична постапка за надомест на штета против државата и против Министерството за внатрешни работи во однос на неговото наводно незаконито грабнување и малтретирање. Побарувањето се засновало на членовите 141 и 157 од Законот за облигациони односи (види ставови 91 и 92 подолу). Жалителот барал 3 милиони македонски денари (еквивалентни на околу 49.000 евра) за нематеријална штета како резултат на неговото физичко и психичко страдање и страв дека ќе биде убиен за време на притворот. Тој ги повторил своите приговори дека му било оневозможено правото да воспостави било каков контакт со надворешниот свет. Фактот дека неговото семејство немало никакви информации за неговата судбина и каде се наоѓа придонел дополнително на неговото психичко страдање. Тоа претставувало одделна повреда на неговиот семеен живот според член 8 од Конвенцијата. Тој понатаму тврдел дека таквите дејствија на државните агенти претставувале повреда на членовите 3, 5 и 8 од Конвенцијата. Покрај доказите доставени во неговата кривична пријава (види став 67 погоре), жалителот барал парничниот суд да земе усни докази од него и да се изврши психолошки преглед.
73. Владата го информира Судот дека оттогаш биле закажани шеснаесет расправи пред Основниот суд Скопје. Биле наложени многу одлагања заради отсуството на жалителот, којшто бил во затвор во Германија заради друго кривично дело. Случајот сè уште е во тек пред првостепениот суд.

Ѓ.    Други докази доставени до Судот

1. Изјава од сведок дадена под заклетва од 4 март 2010 година

 

74. Г-дин Х.К., којшто беше македонски министер за внатрешни работи во периодот ноември 2002 и мај 2004 година и премиер во

 

 

периодот јуни – ноември 2004 година, даде писмена изјава, заверена на нотар на 4 март 2010 година, во која меѓу другото наведува:

„…

5. Можам да потврдам дека за време на мојот мандат како министер за внатрешни работи, во декември 2003 и јануари 2004 година, македонски агенти од УБК, делувајќи со мое овластување како министер и под директен надзор на тогашниот директор на УБК, притворија лице кое патуваше со германска патна исправа на име Кхалед Ел-Масри.
6. Г-дин Ел-Масри се обиде да влезе во Македонија со автобус од Германија на 31 декември 2003 година. Македонски полициски службени лица го запреле на граничниот премин со Србија „Табановце“. Бил симнат од автобусот и задржан на граничниот премин бидејќи полицијата се посомневала дека неговиот идентитет може да е лажен.
7. Нашите контакти од УБК им кажале на разузнавачките партнери од Соединетите Држави за пристигнувањето на г-дин Ел-Масри и ним им било кажано дека лицето е осомничено за вмешаност во исламистички тероризам. Македонија доби валидна потерница од САД на име на г-дин Ел-Масри и официјално барање лицето да се притвори.
8. Постапувајќи согласно барањето на САД, македонската Влада се согласи да го задржи г-дин Ел-Масри додека не биде предаден на органите на САД за понатамошно испитување. Како министер за внатрешни работи бев информиран за постапките на УБК и ги овластував од самиот почеток, иако не бев вклучен на оперативно ниво. Исто така бев во контакт со нашите американски хомолози во име на македонската Влада.
9. Г-дин Ел-Масри беше држен извесен период на локација во Скопје, тајно и без инцидент, под постојан надзор на агенти од УБК.
10. Г-дин Ел-Масри не се сметаше за закана по Македонија и немаше разузнавачка вредност за целите на Македонија. Да беше одлуката само наша, ние ќе го пуштевме. Меѓутоа, постапувавме верно по потерницата на нашите американски хомолози, коишто укажаа дека ќе испратат авион и тим од агенти на ЦИА во Македонија за да го превземат г-дин Ел-Масри и да го однесат надвор од земјата. Како што изминуваше времето им укажав на нашите американски хомолози дека Македонија ќе мора да го ослободи г-дин Ел-Масри ако предавањето не може да се изврши брзо.

 

 

11. На крај, на 23 јануари 2004 година, г-дин Ел-Масри беше предаден на ‘тимот за предавање‘ на ЦИА на аеродромот во Скопје и беше однесен од Македонија со авион управуван од ЦИА.
12. Целата операција беше детално документирана од македонска страна од персоналот на УБК во Министерството за внатрешни работи. Оваа документација се чува на сигурно и треба да се наоѓа во досиејата на Министерството. Не можам да кажам точно што се содржи во досиејата но знам дека релевантните материјали не беа уништени додека јас бев министер за внатрешни работи.
13. Неколку дена откако г-дин Ел-Масри беше префрлен надвор од земјата добив конечне извештај за операцијата преку соодветниот хиерархиски рeд на поднесување извештаи во Министерството за внатрешни работи. Колку што се сеќавам, во конечниот извештај беше укажано дека Македонија се придржувала точно на условите од легитимна меѓународна потерница во врска со г-дин Ел- Масри. Македонија постапи согласно свите домашни закони и постапки со кои се урeдуваат активностите на Министерството за внатрешни работи.
14. Статусот на Македонија како партнер на кој може да се смета во глобалната борба против тероризмот беше зајакнат со начинот на кој ние ја спроведовме оваа операција. Нашите американски партнери изразија голема благодарност за начинот на кој Македонија се справи со ситуацијата.
15. Свесен сум дека органите на САД на крај го ослободија г-дин Ел-Масри, без обвинение, по понатамошен неколкумесечен притвор. Сфаќам дека ситуацијата на г-дин Ел-Масри била резултат на грешка. Тврдам дека доколку била направена некаква грешка во случајот со г-дин Ел-Масри, тоа не беше грешка на Македонија, и сметам дека немаше намерна грешка од страна на македонските органи.
16. Свесен сум дека г-дин Ел-Масри сега за својот случај се има обратено на Европскиот суд за човекови права во Стразбур. Мојата изјава е исклучиво за целите на одлучување на овој Судот за жалбата на г-дин Ел-Масри, и не може да се употреби во истраги против поединци.

…

 

18. Се колнам со мојата чест и совест дека податоците содржани во оваа изјава се вистина, само вистина и ништо други освен вистина. ”

 

 

2. Експертски извештај за случајот на жалителот од г-дин Џ.Г.С.

 

75. Г-дин Џ.Г.С. е државјанин на Обединетото Кралство. Тој работи како адвокат и истражувач. Именуван како советник на сенаторот Дик Марти во контекст на истрагата Марти и член на истрагата Фава, тој учествуваше во мисиите за утврдување на фактите во тужената држава, присуствуваше на средбите со највисоките државници и контактираше извори блиски на Владата и на разузнавачките служби. Покрај тоа, разговараше за случајот на жалителот со други релевантни домашни и странски владини официјални претставници и невладини претставници. Разговараше и со жалителот во неколку прилики во 2006 година, како и со други сведоци. На барање на OSJI, на 28 март 2011 година тој поднесе експертски извештај од шеесет и две страници во кој детално ги изнесе резултатите од своите истраги за случајот на жалителот. Извештајот се засновал на „значителен дел на изворни сведочења, писмени и други физички докази поврзани со случајот на жалителот”, од кои повеќето се добиени од лица кои сакале да останат анонимни имајќи ја предвид доверливата и сензитивна природа на прашањето. Според вештото лице, „Владата ја класифицирала како ‘државна тајна’ целокупната документација во своите досиеја што може да помогне во расветлувањето на случајот” (види став 21 од извештајот). Тој  остварил  повеќе  посети  на  граничниот  премин

„Табановце“, хотелот и аеродромот во Скопје и разговарал со „сведоци и други извори коишто учествувале во или ги доживеале овие настани неспоредно”. Во извештајот, вештото лице дава детални информации за: пристигнувањето на жалителот во тужената држава, хронолошкиот редослед на настаните на граничниот премин „Табановце“ и дејствијата превземени од македонските гранични службени лица во однос на жалителот, поставеноста на УБК на „Табановце“ и на

 

 

испрашувањето на жалителот на лице место, контактот на УБК со ЦИА и слетувањето, маршрутата и тајмингот на авионот управуван од ЦИА со кој жалителот бил префрлен од аеродромот во Скопје. Како што е наведено во извештајот, по пристигнувањето на агентите на УБК на граничниот премин „Табановце“, „македонските органи превзеле внимателни и пошироки мерки … да прикријат сè што е надвор од вообичаеното – вклучително и отстапувањата од македонскиот закон и процедури – што може да му се случи на г-дин Ел-Масри за време на притворот во Македонија. Бев изненаден од сознанието за обрнувањето на внимание на детали од страна на македонските органи, бидејќи тие се обидуваа да ја прикријат или да ја попречат секоја можна независна истрага за да се дознае вистината за она што се случило” (види став 141 од извештајот).

 

3. Изјави на Европскиот центар за уставни и човекови права (ECCHR)
4. Жалителот поднесе два извештаи со опсервации на ECCHR за извештајот на Првата комисија за истрага на германскиот Bundestag (види ставови 59-61 погоре), телеграми доставени од Амбасадата на САД (види став 77 погоре) и налози за апсење издадени од јавното обвинителство Минхен (види став 58 погоре).

 

4. Телеграми на WikiLeaks
5. Жалителот достави неколку дипломатски телеграми во кои дипломатските мисии на САД во тужената држава, Германија и Шпанија го информирале државниот секретар на САД за случајот со жалителот и/или наводните летови на ЦИА и истрагите во Германија и Шпанија (телеграма 06SKOPJE105, пратена на 2 февруари 2006; телеграма 06SKOPJE118, пратена на 6 февруари 2006; телеграма 07BERLIN242, пратена на 6 февруари 2006; телеграма 06MADRID1490, пратена на 9 јуни 2006; и телеграма 06MADRID3104,

 

 

пратена на 28 декември 2006). Овие телеграми биле објавени од WikiLeaks (опишана од BBC на 7 декември 2010 како „веб-страница

„свиркач““) во 2010 година.